Polska Wielkanoc

Polska Wielkanoc	autor: KLARA WARECKA

Dla chrześcijan Wielkanoc, obchodzona na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, jest najważniejszym świętem roku liturgicznego. Jest świętem nadziei, obietnicy zmartwychwstania i nieśmiertelności, zwycięstwa życia nad śmiercią. Wielkanoc jest świętem ruchomym, ale przypada zawsze w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca, czyli między 22 marca a 25 kwietnia.

Święta Wielkiej Nocy poprzedza Wielki Tydzień, w czasie którego wspominamy wydarzenia najważniejsze dla wiary chrześcijańskiej – wydanie Chrystusa, jego drogę krzyżową, śmierć na krzyżu i zmartwychwstanie. Początkiem obchodów związanych z Wielkanocą jest Niedziela Palmowa upamiętniająca triumfalny wjazd Jezusa do Jerozolimy. Najważniejszym jej akcentem jest święcenie palm, wykonanych z gałązek wierzbowych, przybranych wiecznie zielonymi gałązkami bukszpanu i barwinka z wplecionymi kwiatami i wstążkami. Najbardziej zdobne i okazałe powstają na Kurpiach i na Podhalu – są prawdziwymi dziełami sztuki ludowej. Najważniejszymi dniami Wielkiego Tygodnia są Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka Sobota oraz Wielka Niedziela. W Wielki Czwartek wieczorną mszą Wieczerzy Pańskiej rozpoczyna się Triduum Paschalne, które trwa do niedzielnych nieszporów, odprawianych po południu. Wielki Piątek jest dniem upamiętniającym ukrzyżowanie Chrystusa, dniem smutku i żałoby. Wielka Sobota, wigilia paschalna, to dzień nadziei i oczekiwania na zmartwychwstanie Chrystusa. W tym dniu święcimy pokarmy, które będziemy spożywać w czasie wielkanocnego śniadania. Początkowo pokarmy święcono w domach i dopiero od XVIII w. święcenie odbywa się w kościołach. Dobór pokarmów w koszyczku nie jest przypadkowy – każ- dy z nich jest symbolem. W przybranym zielonymi gałązkami, wiklinowym koszyczku, wyłożonym białą serwetką, znajdują się: baranek wykonany z ciasta, cukru lub masła, chleb, wędliny lub mięso, jajka, ser, ciasto, chrzan, i sól. Baranek w tradycji chrześcijańskiej jest symbolem Chrystusa, Baranka Bożego. Chleb, podstawowy pokarm niemal we wszystkich kulturach, jest symbolem dostatku i błogos ławieństwa bożego, symbolizuje także Ciało Chrystusa. Dzielenie się chlebem jest oznaką przyjaźni i gościnności, a odmowa podzielenia się chlebem z biednym jest ciężkim grzechem. Jajko symbolizuje odradzające się życie i siły witalne. Wędlina zapewnia dostatek, zdrowie i płodność. Ser jest znakiem przyjaźni. Ciasto, jako symbol doskonałości, zawsze powinno być domowego wypieku. Chrzan z kolei jest symbolem cierpień Chrystusa, ale także siły, sól zaś symbolem czystości, niezmienności i świętości. Nadchodzi Wielka Niedziela, Dzień Zmartwychwstania Pańskiego – radosne święto. Po czterdziestu dniach postu tradycyjnie całą rodziną zasiadamy do wielkanocnego śniadania. Dzielimy się jajkiem i składamy sobie życzenia, podobnie jak w Wigilię Bożego Narodzenia dzielimy się opłatkiem. Dzielenie się jajkiem jest zwyczajem typowo polskim, niepraktykowanym w innych krajach. Dzisiejszy stół świąteczny w porównaniu ze stołem naszych przodków wygląda bardzo skromnie. W dawnej Polsce najważniejsze święto chrześcijańskie było również największym świętem kulinarnym – znamy z literatury opisy świątecznych biesiad, które zrujnowały niejedno zdrowie i fortunę. Na stół trafiało pieczone prosię, szynki, kiełbasy, baby wielkanocne, serniki, mazurki i słynne staropolskie miody pitne. Baby wielkanocne są wypiekiem typowo polskim, mazurki pochodzą najprawdopodobniej z kuchni Bliskiego Wschodu. Drugi dzień świąt to poniedziałek, szczególnie lubiany przez dzieci i młodzież ze względu na tradycyjny Śmigus Dyngus, który jest okazją do weso łej zabawy.

Jajka na kolorowo

Zdobienie jajek znane jest od wieków. Zdobiono je w staro- żytnym Sumerze, Egipcie, Rzymie, a nawet w Chinach. O malowaniu jajek wspominali Owidiusz i Pliniusz. Najstarsza odnaleziona pisanka pochodzi z terenów Mezopotamii z okresu sumeryjskiego. Wielkanocne kolorowe jajka, w zale żności od techniki zdobienia, nazywane są pisankami, kraszankami lub wyklejankami. Każdy z kolorów, na jaki barwimy jajka, ma symboliczne znaczenie: biały – niewinność żółty – szczęście i gościnność pomarańczowy – cierpliwość, szczęście różowy – sukces czerwony – miłość, zwycięstwo fioletowy – siła i wytrwałość niebieski – zdrowie zielony – pieniądze, urodzaj czarny – pamięć. Z wielkanocnymi pisankami związanych jest wiele przesądów, np. powieszone w sadzie zapewniają dobre owocowanie, a zakopane pod progiem domu chronią przed złymi duchami i chorobami.

Drukuj